Bir annenin 10 dakika içinde aklından geçenler

Poyraz'ın burnunda gene yara var, günde 3-4 kez bepanthen sürmek gerekiyor, dudağı da hala çok kuruyor kreminin sürekli yanında olduğundan emin olmakıyım. Pantolonu ıslandı bugün, onun kuruması lazım. Ayakkabıları da ıslak, yarına başka ayakkabı ayarlamak lazım. Mira'nın okulda yedeği yokmuş, onları da götürmeli. Hurçlardan kışlıkları çıkartıp bir kontrol edeyim ki, gereksiz alışveriş yapmiim çocuklara. Bu hafta sonu kızın cimnastiği var, saat 10 grubuna gideceğini söylemeliyiz. Yoksa Poyraz'ı yüzmeye götüremem. Çarşamba akşamı proje yemeği var, katılmasam olmaz. Ezgi'yi ayarlamam lazım. Sinek ilacı bitmiş, havayı soğuk bulup eve giren sivriler çocukları yemiş, yarın likit alayım. Yatak odasının teli yok ya, ordan giriyo sivriler. Bulgur da bitmiş, çocuklar seviyor. Bulgur da alayım. Ay yarın sabah Esentepe'ye gitmem lazım, bu yağmurda ne biçim trafik olur. Çocukları erken mi bıraksam, ama uyanamıyor kuzular yaa. Aaa kahvaltılarını akşamdan hazırlayayım, sabah hızlı oluruz. Tüh beee ekmek yok yaaa, ekmek yapayım. Makineye çamaşır da atayım ki, Nurten abla assın. Ayyy soğan bitti demişti, tüh soğan unuttum. İrem'e sorayım bari. Hafta sonu pazar gidelim Hasan'larla makerhane'ye, cumartesi ebeveyn okulu başlıyor çünkü. Dur Bilgen'i ariim. 

"Anneee uno oynayalım mı? 

Anneeee ben bunu anlamadım? 

Anneeee kitap da okuyacağız di mi? Annneeee benim sütüme keçiboynuzu tozu koyar mısın? 

Anneee sütün yanında ceviz istiyorum ben de? 

Anneee...."

Eksik olmayın e mi, zihnimi diri tutan can parçaları...

Affet beni canım oğlum...

Bu yazım önce oğluma, sonra da çocuğu ilkokula başlayacak ebeveynlere...

Canım oğlum...
Bu sabah, Facebook'un tarihte bugün uygulaması sayesinde yukarıdaki resmini gördüm. 3 yıl önce sen 6,5 yaşında ilkokul birinci sınıfa başlamadan önce yaptığımız kıyafet alışverişinde çekmişim. Ne kadar küçük, ne kadar masummuşsun. Dikkatle bakınca farkettim de, kollarındaki, bileklerindeki boğumlar bile duruyor.

Canım oğlum, özür dilerim. Ben o zaman aslında ne kadar küçük olduğunu hiç farkedememişim. Senin de aslında ne kadar endişeli olabileceğini, tüm bu yaşadıklarının senin için ne kadar yeni olabileceğini hiç düşünememişim. Şimdi düşünüyorum da seninle yaşadıklarımızı, seni yazı yazman, ödevlerini yapman ve okuman için nasıl "zorladığımı". Ve senin ne kadar zorlandığını, ne kadar yorulduğunu ve isyan ettiğini. Ağlamıştı bile "bu 'e' harfi çok zor" diyerek. Sana bağırdığımı hatırladıkça yüreğim sızlıyor.

Canım oğlum, gerçekten çok üzgünüm. Ancak şimdi bu resime bakınca anladım ne kadar hatalı davrandığımı. Oysa o kadar kararlı idim, okul yüzünden seni üzmemeye. Seni, senin hızında desteklemeye. Büyüdün sandım, sen ilkokula başlayınca hemen kurallara uymaya, ödev yapmaya, masada sakince oturmaya başlayacaksın sandım. Ben de sana "destek" olursam, hemen güzel yazmaya ve hızlı okumaya başlarsın sandım. Tüm bunların senin için ne kadar sancılı olabileceğini düşünemedim. Yalnızdım o zaman da, sanırım biraz fazlaca yoruldum, yıprandım. Sendeki o muhteşem pırıltıyı, o harika enerjiyi ve neşeli zekayı göremedim.

Canım oğlum, affet beni. Ben de anne olmayı seninle öğreniyorum. Sen birinci sınıf çocuğu olduğunda, ben de birinci sınıf annesi olmayı öğrendim. Hatalarım bundandır. İnsan öğrenirken hatalar yapabilir. Bundan sonra da muhtemelen bolca hata yapacağım çünkü ben mesela hiç 4. sınıf annesi olmadım, hiç ergen annesi olmadım, hiç bilim insanı annesi olmadım :)

Ama sana söz veriyorum, hatalarıma devam etsem bile seninle senin hızında ve senin yolunda yürüyeceğim.Senin içindeki ışığı hep bulacağım ve koruyacağım.

Oğulcum, asla ama asla benim istediğim gibi bir insan olmaya çalışma. Benim yap(a)madıklarımı yapmaya, benim ukdelerimi hayata geçirmeye, beni mutlu etmeye çalışma. Ben senin yapmaktan mutlu olduğun şeyleri yaptığını görmek istiyorum. Senin yanındaki varlığımın tek amacı, seni bu yolda desteklemek.

Seni çok seviyorum....
Annen

Eğitim çıkmazı, kariyer planları ve sağlama alınmış gelecekler

Dünyalı Dergi blogu için 27 Nisan 2015 tarihinde yazdığım yazıdır. Yazının orijinal haline buradan ulaşabilirsiniz.

“Çocuğumu ideallerinden vazgeçirmeye çalışıyorum.”

Bu cümleyi yakın bir arkadaşım TEOG sınavlarına hazırlanan kızı için kurdu. Ciddi bir vicdan azabı çektiğini de biliyorum. Kızı resim alanında uzmanlaşmak istiyor. Arkadaşım ise (itiraf etmeseler bile birçok ebeveyn gibi) basitçe belli bir ekonomik rahatlığı elde edebilmesinin tek yolu olarak “bir başka” meslek seçmesi gerektiğini düşünüyor.Resmin kızı için her zaman bir hobi olabileceğini, çeşitli şekillerde (kurs vs.) bunu destekleyeceğini, “bir başka” para kazandıran meslek sahibi olduğunda, dilerse resim konusunda çalışmaya devam etmesinin mümkün olacağını iddia ediyor.

Onu hiç yargılamıyorum. Bu düzende resim konusunda uzmanlaşarak belli bir ekonomik seviyeyi aşmak pek mümkün değil. Mümkün kılan az sayıda örnek olabilir ama bu genellemeyi bozmaz. Peki ya resim konusunda uzmanlaşmak isteyen kızı, 8-10 sene sonra bir üniversiteden doktor, öğretmen, mühendis…vs gibi genel kabul görmüş mesleklerden birinin diplomasıyla mezun olursa ne olacak? Buna yanıt vermek gerçekten çok güç.

Birincisi, ülkenin gidişatı o kadar belirsiz ki, eğitim sisteminin sekiz yılı bırakın, sekiz ay sonra geleceği noktayı kestirmek bile mümkün değil. Yani şans eseri (kesinlikle başarı eseri değil) TEOG sınavı sonucu tercih ettiği okulların birine yerleştirilse bile, istediği bir üniversitede okuyup okuyamayacağı muamma.

İkincisi, kız için resim konusu gerçekten şu anda içinde bulunduğu sıkıcı sınav yılından bir kaçış başlığı olabilir ve aslında iki yıl sonra bambaşka ilgi alanları ortaya çıkabilir. Sonuçta kimliğimizin şekillendiği, yaşama bakışımızın hergün değiştiği yıllar değil miydi o yıllar?

Üçüncü olasılık, resim arzusunu aklının derinliklerine gömen veya en iyi ihtimalle resimle hobi seviyesinde ilgilenmeye devam eden kızı, en az dört yıl emek verdiği, gece gündüz ders çalıştığı bölümü sever veya sevdiğine inanmaya başlar. Mezun olunca da asgari ücretten az hallice bir ücretle, büyük görkemli plazalardan birinde işverenine hizmet etmeye başlar. Mobbing, fazla mesai, zamsız geçen yıllar bu işin fıtratında vardır ama o en azından her öğlen şık kıyafetleriyle bir kahveci zincirinden karton bardakta kahve alabilir durumda olur. Bu iyi ihtimal, gerçekten… Yıllarca atanamayan bir öğretmen veya 48 saatlik çalışma dilimlerine rağmen hasta yakınlarından yediği dayakla gündeme gelen bir doktor da olabilir. Örnekleri sonsuza kadar uzatabilirim.

Dördüncü olasılık -ki bu en düşük olasılık inanın bana- lise yıllarında şekillenen ilgi alanında bir burs alır, şahane bir üniversiteye gitmeyi başarır. Üstüne bir de popüler başlıklardan birinde yüksek lisans yapar. Sonra da oralarda aldığı eğitimin kalitesiyle değil (kaliteli olmadığını söylemiyorum, kaliteli de olabilir ama bir önemi yok), özgeçmişinde yazan okul isimleriyle ve bu süreçte katıldığı sosyal sorumluluk projeleriyle ya yurtdışından kabul alır ve gerçekten istediği meslekte ilerler, ya da yine bir işverene biraz daha yüksek bir ücretle hizmet etmeye başlar.

Özgür Mümcu yazmıştı bir köşe yazısında. Ancak tutkulu olanlar başarılı ve mutlu oluyorlarmış işlerinde. Yani yaptığı işi tutkuyla sevenler. Çok kazananlar değil, dikkatinizi çekerim.

Geçenlerde sosyal medyada bir anne yazmıştı. Çocuğu için görüştüğü ilkokulların (lise değil, ilkokul) idarecilerinin (hiçbiri eğitimci değil) okullarını pazarlamak için amaçlarının “lider özellikli, özgüveni yüksek, kariyer hedefi olan çocuklar yetiştirmek” olduğunu söylüyorlarmış. Birçok ebeveynin bu cümlelere tav olduğunu gayet iyi biliyorum. Hiçbiri mutlu çocuk yetiştirmekten bahsetmiyor. Mutluluğun “sağlama alınmış” bir gelecekten geçtiğini düşünüyor da olabilirler.

Sağlama alınmış gelecek nedir biliyor musunuz? Ebeveynleri tarafından uygun görülmüş bir alanda, binbir ekonomik zorlukla iyi bir mezuniyet derecesi elde edip, sonra 3 değil de 5 kazanabilmek değildir. Sağlama alınmış gelecek, geleceğini 14 yaşında iken dert etmek zorunda kalmamaktır. Sağlama alınmış gelecek ebeveynlerinin çocuklarını ideallerinden vazgeçirmeye değil, desteklemeye çalışmasıdır.

Ben de şahsen ailem tarafından geleceği “sağlama alınmış” bir beyaz yakalıyım. Lisedeyken bambaşka alanları meslek olarak seçmek istememe rağmen, ailemin ve öğretmenlerimin baskısı (yönlendirme de diyebiliriz) ile iyi bir üniversitenin güzel bir bölümüne girdim. Şansım yaver gitti gerçekten güzel işler yapabildim. Ama hem okul hayatımda, hem de mezun olduktan sonra, her gün ama her gün gönlümde yatan aslana içim burkularak baktım. Olmadı, olamadı, olamazdı da… Hayatın zorunlulukları kimi şeyleri hobi olarak bile sürdürmenize bile izin vermiyor ne yazık ki.

Son zamanlarda sıkça Finlandiya’daki eğitim sistemi ile ilgili yazılar paylaşılıyor. Ne kadar özgür ve özgün bir eğitim sistemi olduğundan, sınıf, sıra, ödev kavramlarının olmadığından, çocukların hayatın içinde birşeyler öğrenmesine olanak verildiğinden filan. Şahane şeyler. Ben de benzer bir örneği okyanus ötesindeki küçücük ve yalnız bir adadan duymuştum. 6 yıl kadar önce Küba’dan gelen La Colmenita isimli çocuk müzikal topluluğunun 14 yaşındaki bir üyesini bir hafta kadar evimizde misafir etme şansımız oldu. Sohbet esnasında, klasik bir Türk ebeveyni olarak “büyüyünce ne olmak istediğini” sorduk tabi. Futbol aşığı idi ve küçüklüğünden beri müzikle ilgileniyordu. Bunlardan birini seçeceğini düşünüyorduk, ama o bizi fena halde yanılttı. Biyoloji konusunda uzmanlaşacağını (dikkat edin uzmanlaşmak istediğini değil, uzmanlaşacağını), biyomedikalle ilgilendiğini, bir alternatif olarak da okyanus canlılarının biyolojik çeşitliliği üzerine çalışacağını söyledi. Sağlama alınmış gelecek budur işte. Özgüven ve kariyer hedefi böyle verilir bir çocuğa. Bir çocuğa yetenekli ve ilgili olduğu alanlarda eğitim alma imkanı (şansı değil, eğitim almak şans işi olamaz) sağlanırsa ve aynı zamanda müzikle, sanatla, sporla ilgilenme olanağı da verilirse o zaman 14 yaşında böyle özgür hayaller kurabilirsin işte.

Karanlık bir tablo çizdim, şimdilik ben çocuklarımın ideallerini desteklemeyi tercih eden taraftayım. Bu kararı vereceğim zaman geldiğinde fikrim değişir mi bilemiyorum. Bunu engellemek, çocuklarımın daha büyük ideallerin peşinden koşmasını da engeller gibi geliyor bana. Oysa benim bile çok büyük ideallerim var daha henüz gerçekleştiremediğim. Olsun, bunlar ayakta tutuyor beni, bunlar yaşama direnci veriyor.

Peki ya siz? Siz ne diyorsunuz? Çocuklarınızı ideallerinden vazgeçirmeye çalışacak mısınız? Yoksa çocuklarınızla yepyeni, çok daha büyük ideallerin peşinden koşacak mısınız?

Basit bir ebeveynlik testi: 30 yıl sonra çocuğunuz nasıl yaşıyor olsun?

Dünyalı Dergi blogu için 18 Mayıs 2015 tarihinde yazdığım yazıdır. Yazının orijinal haline buradan ulaşabilirsiniz.

Arkadaşlarım sağ olsunlar, yazı konusu olabilecek pek çok muhabbet geçiyor aramızda. Hatırlarsanız, geçen yazımda çocuklarınızı hayallerinden vazgeçirmeye çalışanlardan olup olmadığınızı sorgulamış, çubuğu biraz çocuklarınızın hayallerine bükmüştüm. Yazıdan sonra konuştuğum çok yakın bir dostum bana aynen şunu söyledi: “Bizim çocuklar şanslı bu konuda. Çok acayip bir şey olmadıkça arkalarında dururuz diye düşünüyorum. Benim korkum ne biliyor musunuz? Çocuklarımızı vazgeçirmek için çabalayabileceğimiz bir ideallerinin bile olmaması ihtimali…”

Korkutucu bir ihtimal, en azından benim için. Ben de ona “Peki, ya senin bir idealin var mı?” diye sordum. Bu yazıyla da hepinize soruyor olacağım izninizle.

“Haydaaa, yok artık!“ demeden tek bir gün geçiremediğimiz, tek bir satır gazete okuyamadığımız, tek bir haber izleyemediğimiz bir süreçteyiz. İşin kötüsü alıştık. Tüh, tüh deyip kanal değiştiriyor, lanet okuyup, sayfa çeviriyoruz.

Geçenlerde bir başka arkadaşım bir sosyal paylaşım ortamında Deniz Gezmiş’in resmini paylaşıp,  25 yaşında olduğunu ve bu hayatta hiçbir şey yapmadığı için duyduğu mutsuzluğu dile getirmiş ve “politikayla uğraşan ölür” mantığıyla yetiştirildiği için hayalleri için savaşmaktan çoktan uzaklaştığını itiraf etmiş. Ne acı…

İdeallerden yola çıkıp buraya nasıl geldik diyeceksiniz. Az daha sabredip okumaya devam edin lütfen.

Bugün yaşadığımız düzende –ki bu çok uzun yıllardır bilinçli olarak uygulanan bir politika- insanlık, hayalleri bile olmayan varlıklara dönüştürülmek isteniyor. Köy Enstitüleri’nin kapatılma sebebi neydi sanıyorsunuz? Orada insanlar paylaşmayı, üretmeyi, daha iyiye, daha güzele ulaşmak için çaba harcamayı öğreniyorlardı da ondan. Siz bunun adına ne derseniz deyin.

Şimdi böylesi bir çarkın içindesiniz, bunu kabul edin önce. İster parlak aynalı camlı devasa plazalarda çalışan, bırakın toprağı, ayağı asfalta bile değmeyen beyaz yakalılardan olun, ister bir tekstil atölyesinde günde 12 saat çalışan bir emekçi… Hepimiz aynı girdabın içindeyiz. Bu bahsettiğim iki tipolojiyi birbirinden ancak şu ayırabilir: Günde 12 saat çalışan tekstil emekçisi evine götüreceği tek bir lokmadan öte hayal bile kuramazken, steril yaşantısını koruma sevdasındaki beyaz yakalı halinden memnun rolünü oynamaya ikna edilmiştir.

Oysa hepimiz için amaçlanan aynı. Hayal kurma! Hayalleri olan insanlar, onları gerçekleştirmek için istek duyabilirler ve eğer çevrelerini saran kâğıttan duvarda minik bir yırtık bulurlarsa tamamen kontrolden çıkabilirler.Kâğıttan duvar diye özellikle yazdım, gerçekten öyle. Sizde kendinizi Truman Show’da gibi hissetmiyor musunuz sıklıkla? Seyretmeyen varsa mutlaka seyredin bu filmi, eminim ne demek istediğimi anlayacaksınız.

Geçenlerde beni tablete bir oyun yüklemem konusunda ikna etmek isteyen oğlum, benim “Ama bu oyunun sakıncalı olduğu söyleniyor, yasaklanabilirmiş,” tezimi, “Anne yasaklamak istemeleri çok normal. Çünkü bu oyun hayal gücümüzü geliştiriyor. Hayal gücü gelişkinlerle baş etmek zordur,” diyerek çürütmüştü. Sonuçta oyunu yükledim.

Grafiti: Banksy

Çocuklarımızın idealleri olursa onları destekleyeceğiz, sanırım bu konuda birçoğunuzla anlaştık. Peki ya arkadaşımın sorduğu gibi, çocuklarımızın destekleyebileceğimiz bir idealleri olmazsa?

Hani hep diyorlar ya, siz kitap okumazsanız, çocuğunuz da okumaz. Siz spor yapmazsanız, çocuğunuz da yapmaz. Aynı şekilde, sizin bir idealiniz, uğrunda emek harcadığınız bir şey yoksa, çocuğunuzun da olmaz, olmayacaktır. Hayatı boyunca, sürekli iş yerinden şikâyet eden, seyrettiği haberden sonra sinirlenip küfürler yağdıran, kendine zaman ayıramamaktan rahatsız olan yine de kılını bile kıpırdatmayan ebeveynler gören çocuk, bu kabulle büyüyecek ve kendisi de ilerde rahatsızlık duyduğu bir konuda “Bundan rahatsızlık duymam normal ama bununla yaşamak zorundayım,” diyecektir.

Oysa içinde bulunduğu değiştirme cesaretini gösterenler, çocuklarına da bu konuda örnek olacak ve çocuklarına bambaşka, yepyeni hayaller kurmanın kapılarını aralayacaktır.

Çok mu sanal şeylerden bahsediyorum? Aslında hayır, örnekleyelim biraz. Birkaç ay önce Dünyalı Dergi’nin lokomotifi Yıldıray-Banu çiftiyle bir röportaj yapmıştım. Aldıkları eğitim onlara bambaşka şeyler dayatmasına rağmen, ortak ideallerine adım adım nasıl da yürüdüklerini konuşmuştuk. Sanıyor musunuz ki “Bir Dolap Kitap” bloğunu para veya prestij kazanmak için, ya da sadece kendi okuyup beğendikleri kitaplardan bahsetmek için açtılar? Hayır, idealleri çocuklara aydınlık geleceğe dair hayaller kurmalarına olanak sağlayan kitaplardan bahsetmekti. Dünyalı Dergi de yine ideallerine ulaşmaya çalışırken fark ettikleri bir eksiklikten doğdu. Bitti mi peki, ideallerine ulaştılar mı? Sanmıyorum ve umarım henüz ulaşmamışlardır.

İdeal deyince insanlar biraz ürküyor. Oysa gezi direnişi esnasında bir gece ansızın Kabataş’taki o merdivenleri rengârenk boyamak da bir idealdi. Hatırlıyor musunuz nasıl korktuklarını ve tekrar griye boyadıklarını?

Esra var mesela; Türkiye’nin her yerinde kitap okuyan çocuklar olsun, hepsinin kütüphanesi olsun diye uğraşan. Ne zamanı, ne de parası bol. Gayet iyi biliyorum, o da sadece “Çocuğum için istediğim geleceğe, tüm çocuklar sahip olmalı,”diyenlerden.

Köy köy, kasaba kasaba gezip kadınlara okuma yazma öğretenlere ne demeli? Kadınlara bambaşka dünyaların kapılarını araladıkları için teşekkür bile edilmediklerine emin olun.

Birkaç ay önce ormanlarla ilgili bir sayısı vardı Dünyalı Dergi’nin. Ailece oradan öğrendik, Brezilya’nın yağmur ormanlarının hayvancılık, Uzak Doğu’nun yağmur ormanlarının palm yağı için yok edilidiğini ve Borneo’da her saat başı 180 futbol sahası büyüklüğünde yağmur ormanına kıyıldığını. Oralar dünyanın öteki ucu diye düşünüp unutmuş olabilirsiniz belki ama çok benzer bir süreci biz de yaşıyoruz Kuzey Ormanları için. Anlatın bunu çocuklarınıza. Yırca’da kesilen 6000 zeytin ağacını anlatın mesela. Merak etmeyin, kesinlikle anlayacaklardır. Birlikte okuyun, araştırın. Mesela ben Dünyalı Dergi’inin her ay verdiği ağaç kartlarını biriktiriyor ve doğaya çıktığımızda, ağaç bulmaca oynatıyorum. Tanısın ağaçları çocuklarımız.

Yerel tohumların yaşaması ve sürekliliği için Tohum Takas günleri düzenleyen bir grup var. Öyle zor bir iş yapıyorlar ki tahmin bile edemezsiniz. Ama yapıyorlar, idealleri bu. Ata-dede tohumun yaşaması, yerel üretimin sürmesi.

Bazı idealleri hemen gerçekleştirebilirsin. Söyleyecek sözüm, iletecek derdim var diyorsan internette bir sayfa açıp yazmaya başlarsın. Kimsesiz bir çocuğa koruyucu aile olursun. Sırt çantanı alıp hiç bilmediğin ülkeler görmek için yola çıkarsın. Veya ülkenin dört bir yanında ağızdan ağıza aktarılan masalları derleyip, gelecek kuşaklara aktarmak isteyebilirsin…

Ha baktın ideallerin çok büyük. Kendi başına ya altından kalkamıyorsun, ya da korkuyorsun altına girmeye. O zaman da seninle benzer ideallere sahip insanlarla beraber olmanın yollarını bulacaksın. Başka şansımız yok. Karıncalarla ilgili bir video vardı internette dolaşan, umarım bulup izleyebilirsiniz. Karıncalar kendi başlarına aşamayacakları zorluklarda, mesela bir dereyi geçerken birbirlerine sıkıca tutunup bir sal haline geliyorlar ve suyun içinde kalan karıncalar oluşturdukları hava baloncuğundaki oksijen bitince üste çıkıyor ve o zamana kadar üstte olan biri suyun altına giriyor. Böylece hiç kayıp vermeden koca bir koloni dereyi geçebiliyor. Ya da bir çukuru aşmaları gerektiğinde birbirlerine sıkı sıkı tutunarak nasıl bir köprü oluşturduklarını ve koca koloniyi bu köprüyü kullanarak karşıya taşıdıklarını görünce, “E ama ben tek başıma ne yapabilirim ki?” dediğiniz için biraz utanacaksınız.

Basit bir test yapalım. Çocuğunuzun 30 sene sonra sizin şu anda yaşadığınızla aynı koşullarda (ki eğer değiştiremezsek muhtemelen çok daha kötü olacak) yaşamasını ister misiniz? Cevabınız evet ise, yazıyı okumanıza gerek yoktu, sizi yorduğum için üzgünüm. Ya da en azından siz ideallerini hali hazırda gerçekleştirebilmiş olanlardan olabilirsiniz, sevinin. Ama mutsuz bir iş hayatı, umutsuz bir gelecek, sevgisiz bir evlilik, ekonomik problemler veya benzeri yaşam koşullarını yaşayanların buna evet diyeceğini sanmıyorum.

Öyleyse silkelenip ayağa kalkmanın ve idealiniz her ne ise harekete geçmenin tam zamanıdır. Çocuklarımız için….

Dünyalılaştıramadıklarımızdan mısınız?

Dünyalı Dergi blogu için 18 Haziran 2015 tarihinde yazdığım yazıdır. Yazının orijinal haline buradan ulaşabilirsiniz.

“Nerelisin?” sorusu bende oldum olası gerginlik yaratmıştır. Hemen her seferinde birkaç saniye duraklayıp, nereli olduğumu düşünüyorum. Sonra da buna yanıt vermenin en azından benim için çok zor olduğunu söyleyip, gerçekten açıklamak istiyorsam uzun bir sohbete giriyor, açıklama ihtiyacı duymuyorsam, “Dünyalıyım,” deyip geçiyorum.

Bu soruyu yanıtlarken çok zorluk çekiyor olmamın sebebi, sadece yurtdışında doğmuş olmam, anne ve babamın başka başka illerde doğmuş olması ve onların anne ve babalarının da başka başka ülkelerden göç etmiş olması değil. Bunlar da etken tabii, açıklamayı epeyce zorlaştırıyor. Ancak asıl sebep, ben kendimi “bir yerli” hissetmiyorum. Hiçbir zaman da hissetmedim, çok da anlamlı gelmedi.

Aslında benim aidiyet konusunda başka “sıkıntılarım” da var. Mesela takım da tutmuyorum, tutamıyorum. Mezun olduğum lise ve üniversite, hatırı sayılır kurumlar olmasına rağmen “Şu okulluyum,” filan diyemiyorum. Dememek için özel bir çaba harcamıyorum, aklıma gelmiyor sadece. Diyebileni de yadırgamıyorum aslında.

“Amma da kendinden bahsettin,” diyeceksiniz, haklısınız. Asıl mevzuya gelemedim. Diyeceğim o ki, nereli, hangi takımlı, hangi okullu olduğumuz eğer bizi diğer insanlardan ayırmayacak, bilinçli veya bilinçsiz bir üstünlük yaratmayacaksa sorun yok. Hayatın renklerini kullanmak lazım. Ancak neye inandığımız, hangi ırktan olduğumuz, nerede doğduğumuz, hangi okulu bitirdiğimiz gibi çoğu aslında bizim karar vermediğimiz parametreler, bir süre sonra ayrımcılığa, eziciliğe, ötekileştirmeye, kavgalara hatta savaşlara neden oluyorsa buna bir dur demek ihtiyacı hissediyorum.

Ben diyorum ki en azından zemine bir “dünyalılık” halısı serelim.

Baktık çatışma ortamı var, siyahı, beyazı, Asyalısı, Avrupalısı, şu takımlısı, bu takımlısı, okullusu, okulsuzu, atalım bu şapkaları ve oturalım “Dünyalı” halısının üstüne. Olmaz mı? Olur! Bal gibi de olur!

Çocuklarımızdan başlayalım. Onlar zaten pür dünyalı olarak dünyaya gelmiyorlar mı? Sonradan geliyor tüm bu etiketler, kimini biz takıyoruz, kimi sonradan kendi tercihi ile geliyor. Ama çocuklarınıza aslında “Dünyalı” olduklarını unutmayacakları bir bilinç aşılayabiliriz.

Nasıl yaparız bunu? Elbette bu duruma birlikte kafa yorarak. Zenginleştirelim bu yazıyı, hep birlikte. Ben kendi fikirlerimi yazayım, sizler de yorum ve katkılarınızı bize iletin olur mu? 

Bence yapabileceğimiz ilk ve en önemli şey, çocuklarımıza kitap okumayı sevdirmek olacaktır. Orhan Kemal’in “Murtaza”isimli romanında Yunanistan Göçmeni Bekçi Murtaza’yı Adana’da bir fabrikada görsünler mesela. Ya da Rıfat Ilgaz’ın“Hababam Sınıfı”nı okuyup  çeşit çeşit insanın harika dostluğuna tanık olsunlar. Valeri Suslov’un “En Güçlü Kim?”kitabını okutun, kim güçlüymüş kendileri keşfetsinler. Her kitapta yeni yaşamlar, yeni dünyalar bulacakları kesin. Kitap okumakla da kalmayın, süreli yayın takip edin çocuklarınızla… Sürekliliği, bir yazar takip etmeyi, biriktirmeyi öğrensin çocuklarınız. Misal Dünyalı dergiyi okutun çocuklarınıza.

Sonra film izleyin çocuklarınızla. Ama öyle yalancı pembe düşler sunan filmleri değil, Avrupa sinemasını izleyin örneğin. Çocuk filmleri festivallerini takip edin. Muhteşem filmleri olan İran sinemasından haberiniz var mı mesela? Ağlatır ama oraların yaşam koşullarını, tarihini, insanlarını ancak böyle gösterebilirsiniz çocuklara. Neşeli Bollywood filmleri de çocuklarınızı hem eğlendirecek, hem de Hindistan diye çok farklı bir kültüre sahip olan bir ülkeden haberdar edecektir. Miyazaki çizgi filmleri de izleyebilirsiniz beraber, sizin de çok keyif alacağınızdan eminim.

Çok gezen mi bilir çok okuyan mı bilir? Epey eski tartışmadır. Ama biz her ikisini de yapmak isteyenleriz derseniz çocuklarınızla gezebilirsiniz. Öyle dünya turundan filan bahsetmiyorum. Keşke mümkün olsa da tüm çocuklar dünyanın farklı kültürlerini deneyimleyerek öğrenseler, farklı coğrafyaları kendi gözleriyle görseler. Ama en azından şehir içinde ve mümkün oldukça yurt içinde gezilere çıkabilirsiniz. Gezileri her seferinde belirlenmiş rotalarla değil de, biraz da serbest formatta yapmanızı önerebilirim. Trene atlayıp başka şehirlere gitmek, orada yerel halkla kaynaşmak, mümkünse onların evinde kalmak, onların sofrasında yemek inanılmaz deneyimler katacaktır çocuklara. Dünyanın en büyük, en kozmopolit şehirlerinden birinde, İstanbul’da yaşayanlar için de bir önerim var. Tabii bunu her şehirde yapabilirsiniz ama İstanbul’un çeşitliğinin hepimizi Dünyalılığa biraz daha fazla yaklaştıracağı kesin. Örneğin her hafta sonu İstanbul’un bir ilçesine gidip gezmek, oranın bir özelliğini keşfetmek, sokaklarında dolaşmak, gördüğünüz insanlar hakkında konuşmak oldukça geliştirici olabilir. Özellikle çocukların farklı ve yaratıcı yorumlarını duymak için bile dolaşabilirim ben.

Son olarak da bir oyun önerim var, bizim pek keyifle oynadığımız. Kocaman bir dünya haritası alıp yere yayın. Bir çorabın içine pirinç doldurup, zıplamayan bir top yapın. Sonra sırayla herkes, gözünü kapatıp, haritaya atsın topu. Topun haritada düştüğü yeri beraberce irdeleyin.  Nasıl bir ülke, hangi hayvanlar yaşıyor, insanları nasıl yaşar, çocuklar hangi oyunları oynar, özel bir dansları var mı, tarihte önemli bir şeyler olmuş mu, bitki örtüsü nasıl? Biliyorsanız siz anlatın, hatta azıcık teatral bir hale getirirseniz anlatımınızı çocukların hayranlıkla sizi izleyeceğinin garantisini verebilirim. Bilmiyorsanız beraberce araştırın. Resimler ve videolar bulup inceleyin. Minik minik resimler yapıp oraya yapıştırabilirsiniz de. Çocukların görsel algısı çok güçlüdür. Bu oyunun onları nasıl besleyeceğine inanamazsınız.

Benim aklıma gelenler bu kadar. Kendini hiçbir yere ait değil de tüm dünyaya ait, dünyanın tüm halklarından hisseden bendeniz, sizlerin ilavelerini ve yorumlarını çok merak ediyorum.

Ne dersiniz, bu önerilerle çocuklar biraz daha dünyalı oldu mu? Peki siz? Dünyalı olmaya var mısınız?

Bu Dünyaya Niye Çocuk Gerek?

Dünyalı Dergi blogu için 30 Temmuz 2015 tarihinde yazdığım yazıdır. Yazının orijinal hali için buraya bakabilirsiniz.

Uzun bir ara oldu, en son 18 Haziran’da yayınlanmış yazım. Yazamadım, gerekçesi malumunuz. Dünyalı Dergi bloğuna yakışır olumlulukta satırlar çıkmadı kalemimden. Neyse bu konuyu hızlıca es geçeceğim ve şimdi olabildiğince pozitif olmaya gayret edeceğim.

2013 yılında yapılan bir araştırmaya göre Türkiye, dünyaya gelmek için en iyi ülkeler sıralamasında 51. sırada yer almış. Ülkeler; coğrafi faktörler ve zaman içinde çok yavaş değişen demografi, sosyal ve kültürel karakteristiklerin de sabit olarak tutulduğu araştırmada, zenginlik, suç oranı, kamu kurumlarına güven gibi göstergelere göre sıralanmış. Birinci sırada ise İsviçre yer almış.

Şimdi bu bilgiyi neden verdiğimi merak edebilirsiniz. İçinizi biraz daha karartmak değil amacım. Araştırmanın yayınlandığı tarihten bu yana geçen 2 yıl içinde büyük olasılıkla sıralamada çok daha aşağılara düşmüş de olabiliriz. Bu durumda böyle bir dünyaya çocuk getirmeli miyiz? Sorum bu.

Son yıllarda özellikle eğitimli, beyaz yakalı 25-40 yaş arası kesimde sıklıkla duyduğum bir cümle şu: “Böyle bir dünyaya çocuk getirmek istemiyorum.”

Kesinlikle anlaşılabilir gerekçeleri var. Ortam çok kötü, dünya gittikçe yaşanmaz bir hal alıyor. Sadece Türkiye değil tüm dünyada yaşanacak bir yer yok. Eğitim kötü, sağlık kötü, besinlerin genetiği ile oynanmış, buzullar eriyor, gericilik önlenemez (!) bir noktaya geldi, kapitalizm, sömürü,  yoksullarla zenginlerin arasındaki uçurum vd.

Ama ben çubuğu biraz da öteki tarafa bükeceğim izninizle. İki çocuklu bir annenin savunması değil bunlar, gerçekten böyle olduğunu düşünüyorum.

Öncelikle çocuksuz okurlar için belirteyim, dünyaya çocuk getirmek, nasıl bir dünyaya getirdiğinizden bağımsız zaten zor ve emek isteyen bir olay. Bu zorluklar bu düzenin sayesinde “Yüz binlerce yıldır herkes doğuruyor canım, ne var?”denemeyecek kadar karmaşık bir hal alsa da, bunlar bu yazının konusu değil.

Baştan söz verdiğim gibi, pozitif olacağım.

İnsan sosyal bir canlıdır. Bu sosyallik içinde en çok ihtiyaç duyduğu şeylerden biri de güven duygusudur. Bir insan güvensizlik hissetmeye başlarsa, depresif bir ruh haline girmesi kaçınılmazdır. Eğer insan yaşadığı dünyaya, geleceğe, çevresindeki insanlara, içinde bulunduğu sosyal ortama güven duymazsa, pasif moda girer ve bireyselleşir, yalnızlaşır. Kısacası herkes tutunacak bir dal arar. Ben şimdi size dünyaya çocuk getirme başlığında tutunabileceğiniz dallar uzatacağım. Tutup tutmamak size kalmış.

Eğer, siz bu dünyaya çocuk getirmezseniz, teslim olmuş olacaksınız. Bu bir… Karanlığa ve kötülüğe teslim olup, iyilikten, güzellikten yana bütün umudunuzu yitirdiğinizi kabul etmiş olacaksınız. Bu şu anda yaşadığınız hayatı da tamamen anlamsızlaştıran, oldukça tehlikeli bir psikolojidir. Hemen çıkın bu psikolojiden. Bize yapmaya çalıştıkları da bu, hayatı anlamsızlaşan insan hiçbir şey için mücadele etmez. Mücadele etmek istemeyen insan da kolayca yönetilir, sömürülür.

Buraya kadar anlaştıysak devam ediyorum. Şimdi siz bu dünyaya sizin gibi aydınlık çocuklar getirmezseniz, evrim karşıtları alçıdan yaptıkları uydurma taşları, ‘Evrim Sergisi ‘ adıyla sergileyip, “Bakın bunlar milyonlarca yıllık fosiller, hiçbir şey değişmemiş. Demek ki evrim diye bir şey yok,” dediğinde, karşısına dikilip “Hadi oradan, insanları kandıramazsınız,”diyecek kimse olmayacak.

Şimdi siz, sizler gibi akıllı, öğrenmeyi ve sorgulamayı seven çocuklar getirmezseniz, CERN’de çalışan yüzlerce bilim insanı geleceği değiştirecek işlerle uğraşırken, bu ülkenin bilim konusunda otorite olan kurumu “Hadron çarpıştırmak, Allah’a şirk koşmaktır,” deme aymazlığına da devam edecek.

Eğer siz, bu dünyaya her rengi seven çocuklar getirmezseniz, ilerde herkes sadece gri merdivenlerden inip çıkabilecek, kadınlar sadece siyah giyecek ve yeşil sadece kitaplarda bulunacak.

Siz, kendiniz gibi barışsever çocuklar yetiştirmezseniz, başka çocuklar “Çocukları küçük kurşunla vururlar değil mi anne?”diye sormaya devam edecek.

Sevgi dolu çocuklarınız olmazsa, dünyanın bir yarısı obeziteyle boğuşurken, diğer yarısında açlıkla boğuşan bebeklerin başında bekleyen akbabalar hiç eksik olmayacak.

Sizler tüm canlılara saygılı insanlar yetiştirmezseniz, birileri hala meyve veren 170 yıllık dut ağacını, hükümet konağı yapmak için kesmeye, ormanları endüstriyel palm yağı elde etmek için talan etmeye, kentlerdeki tüm acil durum toplanma alanlarını rant sağlamak için peşkeş çekmeye devam edecek.

Sizlerin çocuklarının olmadığı bir dünyada, balinalar katledilmeye, zevk için yavru foklar öldürülmeye, eğlence parkı adı altında hayvanlara işkence edilmeye devam edilecek.

Siz bu dünyaya sizin gibi duyarlı çocuklar getirmezseniz, kime ata-dede tohumlarınızı emanet edeceksiniz? Kim sizin ektiğiniz toprakları sürmeye devam edecek. Genetiği oynanmış gıdalarla beslenmeye mi mahkûm olacak insanlık?

Sizin gibi sanatsever çocuklar olmazsa gelecekte, kimler yapacak o muhteşem besteleri, o harika resimleri? Kimler yapacak yeniden, yeniden yıkılan heykellerin yerine yenilerini?

Örneklerin sayısını artırabilirim. Bu bayrağı taşıyıp gelecek nesillere devredecek şahane öğretmenlere, dünyanın her yerinde insanlara yardım edecek doktorlara, bilim insanlarına, sporculara, yüzü gülen, yüreği sevgi dolu, aklı aydınlık, merhametli, adil yeni yepyeni insanlara ihtiyacımız yok mu sizce?

Hiç umudum kalmadı diyenler… Nerede arıyorsunuz umudu? Umut sizsiniz, başka yere bakmayın. Siz yoksanız, umut da yok. Koyun elinizi taşın altına bir zahmet. En azından kendi dünyanızı çocuğunuzun yaşaması için uygun hale getirmeye çalışın. Yalnız kalmazsınız, sizin gibi çok insan var, korkmayın. Birlikte mücadele edin. Dünyamızı, geleceğimizi karanlığa teslim etmeyin. Bir derdiniz olsun, yılmayın.

“Dünya yaşamak için tehlikeli bir yer; kötülük yapanlar yüzünden değil, durup seyreden ve onlara ses çıkarmayanlar yüzünden”

Albert Einstein

Önce anneler ve babalar, sonra çocuklar…

Dünyalı Dergi blogu için 27 Ağustos 2015 tarihinde yazdığım yazıdır. Yazının orijinal haline buradan ulaşabilirsiniz.

“Oğlum gel bitir şu çubuk krakerini!”

“Buzlu çay mı içeceksin, yoksa meyve suyu mu?”

“Naaapiiim, hiç kahvaltı etmiyor. Mecburen ben de çikolatalı ekmek veriyorum.”

O kadar sık duyuyorum ki, bu ve bunlara benzer yüzlerce cümleyi. Yazık!

Yaşamak için mi yemek gerekir, yemek için mi yaşamak? Sağlığına düşkünler birincisinden yanadır da, keyfine düşkünler, yemekten doymanın ötesinde haz alanlar için adeta bir yaşam biçimidir beslenmek. Kimileri için de diyet her zaman beslenmenin merkezindedir. Ancak çoğunlukla bu kişiler diyete “hızla çok kilo verme yöntemi” olarak baktıkları için, kısa bir süre sonra daha fazla kilo ve mutsuzlukla sonuçlanan döngüler halinde yaşarlar bu başlığı.

Beslenme uzmanı değilim, tıp doktoru veya gıda mühendisi de değilim. Ben sadece sağlıklı beslenmeyi takıntı haline gelmeden, olabildiğince doğal bir yaşam biçimi haline getirmenin kimi minik yöntemlerini Dünyalı okurlarıyla paylaşmaya çalışan iki çocuklu bir anneyim. Bu nedenle yazacaklarım, tavsiye niteliğinden öteye geçmemelidir.

Şimdi konuyu açalım. Diyeti boş verin, niyet önemli. Diyet bir zayıflama reçetesi deği de sağlıklı beslenme yöntemi olarak ele alınırsa, son derece keyifli bir yaşam biçimi halini alabilir. Siz sevgili ebeveynler, çok değil 5-10 yıl sonra çocuklarınızın anoreksiya, diyabet veya obezite gibi –şu anda oldukça yaygın olan– sorunlarla boğuşmasını istemiyorsanız, önce kendinizden başlamalısınız. İşte niyet burada devreye giriyor. Sizin sağlıklı beslenmeye gerçekten niyetiniz var mı, yoksa “kötü” alışkanlıklarınızdan vazgeçmek size zor mu geliyor?

Su ve diğer bazı içeceklerde bulunan şeker oranı. Sonuçlar korkutucu.

Bir akşam yemeği düşünün, ailece oturmuş yemek yiyeceksiniz. Siz bardağınıza kola doldururken, minnacık çocuğunuz da istiyor. Eğer çocuğunun bardağına kolayı doldurup yemeğe devam edenlerdenseniz, zahmet edip yazının kalanını okumayın. Pek bir şey ifade etmeyecektir. Geriye tek bir tip ebeveyn kalıyor, çocuklara zararlı olduğunu söyleyip, kendi içmeye devam edenler. Oldu canım! Hiç inandırıcı değil, kusura bakmayın.

Önce balığın baştan koktuğunu kabul edelim ve işe kendimizden başlayalım. Ardından çocuklara ve kendimize nasıl keyifli alternatifler sunabiliriz bir bakalım.

Beslenme alışkanlığı bebeğin katı gıdaya geçtiği 6-9 aya arasında şekillenmeye başlar. Bu konuda bebeğin sağlığı ve gelişim durumu çok belirleyici olduğu için doktorunuza güvenmeniz çok önemlidir. Ancak yine de hiçbir kilo sorunu olmayan bir çocuğa, akşam yatmadan önce pirinç unu ile yapılmış şekerli muhallebileri yedirmenizi öneren olursa, bence direnin.

Baby Led Weaning (BLW) diye isimlendirilen bir yöntem var, çocuğun kendi seçtiği besinleri, yine kendisinin yemesini esas alıyor. “Bebek önderliğinde katı gıdaya geçiş” veya “bebeğin kararıyla ek gıdaya geçiş” olarak Türkçe’ye çevriliyor. İnternette bu yöntemle ilgili yüzlerce site var; İngilizce bir kaynak olan www.babyledweaning.com adlı site mesela. Türkçe kaynak isterim diyen varsa da Instagram’da @Anilitta isimli kullanıcının, küçük kızı Derin ile olan videolarını inceleyin. Ama bebeğin peşinden kaşık ve tabakla koşan bir ırkın evladı olarak zorlanabilirsiniz, baştan söyleyeyim. Kafa yapınızı tümden değiştirmeniz gerekecek.

Kahvaltı alışkanlıklarınızı değiştirin

Kahvaltı mesela, en kolayı bir dilim yağlı ballı ekmektir değil mi? Evet, iyi bir tam buğday unuyla veya çavdar unuyla yapılmış bir ekmek, gerçek bir tereyağı ve gerçek bir bal bulabilirseniz ne âlâ. Lakin lütfen minnacık çocuklarınıza, beyaz ekmeğin üzerine içinde gerçek meyve olmayan, rafine şekerli reçeller, hazır kavanoz çikolatalar, market tereyağları ve ağdadan farkı olmayan bal görünümlü eriyikler sürüp vermeyin. Çok zor değil inanın, reçeli evde kendiniz yapın mesela. Mevsiminde, olabildiğince doğal meyveler alarak, mümkünse şekersiz, elma suyuyla yapabilirsiniz bu reçelleri. Güzel bir Amasya elmasını rendeleyip ateşte birazcık çevirin, içine tarçın ve bir iki karanfil katın. Hatta içine biraz da dövülmüş ceviz eklerseniz, bakın nasıl güzel bir reçel oluyor. Şu kavanoz çikolataları da evde yapmanın yöntemi var; internette kolayca tarif bulabilirsiniz.

Fotoğraf: Latife Tunç

Kahvaltı tabağında sanat yapın

Kahvaltı için daha güzeli, yumurta, peynir, zeytin, yeşillik vs. gibi besinlerden oluşan bir tabak. Çocuğunuza yedirmenin imkânsız olduğunu mu düşünüyorsunuz. Sihirli Tabak’a bir göz atın. Bence biraz kafa yorarak benzerlerini ve hatta daha güzellerini de yapabilirsiniz. Hiç vaktiniz yoksa 1 çay bardağı süt, 1 yumurta ve 1 yemek kaşığı dolusu tam buğday unuyla şekersiz bir krep yapıp, yağsız tavada çift taraflı çevirin. İçine ister peynir, ister ev yapımı reçel sürüp verin miniklere. Haaa tüm bunları yaparken, sizin tabağınız salam, sucuk, sosis gibi işlenmiş gıdalarla doluysa, ne kendinizi, ne çocuğunuzu kandırın lütfen. Kahvaltıda etli bir şeyler istiyorsanı , kıymayı veya kuşbaşı eti sevdiğiniz baharatlarla kavurup saklayın ve kahvaltıya çıkarın. Çok keyifli oluyor inanın.

Semt pazarlarından şaşmayın

Sağlıklı beslenmek düşündüğünüz kadar zahmetli ve pahalı değil. Alışverişleriniz için mümkün olduğunca semt pazarlarını tercih etmeniz bile daha sağlıklı beslenmenin yolunu açar. Hafta sonlarında yaptığınız yakın civar gezilerinde o yörenin besinlerinden de alabilirsiniz.

Madem satın aldıklarımıza güvenemiyoruz, yapabileceğimiz başka şeyleri neden yapmıyoruz? Kolayımıza geldiği için çocuklarımıza içirdiğimiz kutulu meyve sularının neredeyse sıfır besin değerine sahip olduğunu biliyorsunuz değil mi? Taze meyveleri sıkıp suyunu çıkartın. Yemekte sadece su için. Çok daha sağlıklı. Ben demiyorum, uzmanlar diyor. İlla ki yemekte su dışında gazlı bir içecek içmek istiyorsanız, doğal maden suyunu, taze sıkılmış meyve suyuyla karıştırın. Üstelik çocuklarınızla da gönül rahatlığı ile paylaşabilirsiniz.

Bahçeyi balkona taşıyın

Balkonda tarım yapmayı deneyebilirsiniz. Evet evet saksıda. Bir bahçeniz varsa şanslısınız, ama yoksa bile balkonunuzda nane, maydanoz, biber ve domates yetiştirmeniz mümkün. Bu şekilde hem sağlıklı, ilaçsız besinleriniz olur, hem de çocuklar üretmenin keyfine varır. Bunun için Dünyalı’nın 12. sayısını edinip domates yetiştirmenin inceliklerini öğrenebilir, “Bahçeyi Balkona Taşı” ve “Evde Baharat Saksısı” yazılarından bilgi alabilirsiniz.

Cipse alternatif bulun

Cips çok sevilir genellikle, hem çocuklar, hem de büyükler tarafından. Şöyle buz gibi bir biranın yanına konmuş bir kâse cipse pek az yetişkin hayır diyebilir. Sadece cips değil, benzer atıştırmalıklar da aynı kategoride. Zararlarından bahsetmeme gerek yok sanırım; bolca niteliksiz karbonhidrat, katkı maddesi ve yağ.  Öyleyse alternatifini söylüyorum: Ev cipsi. Dünyanın en basit üretimi bile denebilir. Başarabiliyorsanız evde zeytini rondodan geçirin, başaramıyorsanız zeytin ezmesi alın. İstediğiniz baharatlar, dilerseniz birazcık salça ve zeytinyağı ile karıştırın. Yufkanın yarısına incecik sürüp, yufkayı ikiye katlayın. Dilediğiniz boyutlarda kesin. Isıtılmış fırında kızarana kadar pişirin. Genelde düşük ısıda, uzun süre bekleyince güzel oluyor. Soğuduğunda yanına bir de yoğurtlu dip sos yaparsanız, atıştırmayı bırakın, öğün haline bile gelebilir.

Ev yoğurdu yiyin

Yoğurdu evde yapmak, markete gidip almaktan daha kolay. Yeter ki niyetlenin. Birçok farklı yöntem var. Ben bir taşım kaynamış, parmak girecek kadar ılınmış doğal süte, 1 tatlı kaşığı ev yoğurdu koyup, hiç sarıp sarmalamadan fırında 4-5 saat, akabinde de buzdolabında hiç ellemeden 1 gece bekletmek suretiyle yapıyorum. Deneme yanılma ile siz de kendi yönteminizi kolayca bulabilirsiniz.

Dondurmayı evde yapın

Dondurmayı da evde kolayca yapabilirsiniz. Süzme yoğurt, meyve ve balla yapılanı da var, muz ve keçiboynuzu tozu ile de. Malzemeler sadece bunlar değil, ağız tadınıza göre çeşitlendirebilir, oranları belirleyebilirsiniz. Sadece dondurulmuş meyve püresi bile olabilir, sıcakta nasıl da iyi gider o dondurulmuş çilek ezmesi. Her yerde kolayca bulabileceğiniz dondurma kalıplarına doldurup atın buzluğa. Bu kadar basit. Yüzlerce tarif var yine internette. Keyifli bir başka tarif isterim diyen varsa buradan buyursun (http://www.bugday.org/portal/haber_detay.php?hid=7804)

Yeni atıştırmalıklar sunun

Çoğu çocuk atıştırmayı sever: Şeker, çikolata, bisküvi… Sonra da yemek yemezler. Yemezler tabi, basit bir mekanizma. Kan şekeri hızla yükselen çocuk yemek yemez, sonra aynı hızla düşünce de huysuzlaşır, algısı zayıflar, yorgun olur. Çözüm şu: Paketli, işlenmiş, şekerli tüm gıdaları atın ve bir daha almayın. Aç kalması, o bir paket faydasız yağ ve karbonhidrat yığınını yemesinden daha iyi. Evde ortalıkta her zaman kapaklı kaplarda ama çocukların gözü önünde, sağlıklı atıştırmalıklar olsun. Kuru meyveler ve kuru yemişler, ceviz, fındık, badem, kuru kayısı, kuru dut… Ama miniklerin çiğneme yetilerine de dikkat edin! Özellikle badem kaynaklı solunum yolu problemlerine sık rastlanıyor. En iyisi beraber yiyin ve bunları yerken havada taklalar atmasına engel olun.

Doğum günü pastasını siz yapın

Doğum günü partileri, sizin ve çocuklarınızın beslenme biçiminizi mutlaka sabote edecektir. Her tür aromalı, yapay içecek, bolca işlenmiş gıda, cipsler ve tam ortasında üstü kalın bir şeker hamuruyla kaplı gösterişli, “Ye beni!” diyen bir pasta. Doğum günü çocuğunun annesine bir öneri: Yukarıda birçok sağlıklı alternatif var, onları deneyin. Çocuklar masada neler olduğu ile değil, arkadaşları ve hediyeleriyle daha çok ilgileniyorlar. Pastayı da siz yapın, çocuğunuzla beraber. Siz süsleyin, beceremem demeyin. Hiçbir pasta, çocuğunuzun anne veya babasıyla yaptığı pasta kadar güzel ve lezzetli olmayacaktır.

Beslenme çantasını değiştirin

Önümüz sonbahar. Okulların açılmasına az kaldı. Çocukların yanına atıştırmalık yiyecekler konuluyor. Tembellik etmeyin, yanına para verip kantinden veya okulun yanındaki bakkaldan kek veya cips almasına sebep olmayın. Kuru yemiş, taze meyve, kuru meyve, meyve pestilleri şahane alternatifler. Provokatör olun, ilk veli toplantısında gazlayın velileri. Herkese anlatın, yaparsınız siz!

Niyetiniz varsa tabi ki… Zaman, beceri ve para bahane. İsterseniz önce siz sağlıklı beslenebilir, sonra da çocuklarınıza bunu aşılayabilirsiniz. Ve tüm bunları yaparken beslenmenin keyfinden vazgeçmeniz de gerekmez. Unutmayın, diyet değil, niyet önemli.

Çığlıktan Sınıfta Kaldık

Dünyalı Dergi blogu için 10 Eylül 2015 tarihinde yazdığım yazıdır. Yazının orijinal hali için buraya bakabilirsiniz.

Avazım çıktığı kadar bağırmak istiyorum. İçimdeki öfkeyi, üzüntüyü, kızgınlığı başka türlü dışa vurmam mümkün olmuyor bazen.  Hatta zaman zaman böyle çığlık atarak kilometrelerce koşmak istiyorum. Nereye kaçabileceksem…

Olmuyor tabi, şehir hayatı, saygınlık, toplumsal normlar ve içimdeki bıdı bıdı konuşan teyze devreye giriyor ve hemen susuyor içimdeki çığlık. Ne fena, kim bilir bağırsam böyle birkaç dakika, belki de rahatlayacağım biraz. Bir nefes alıp, sakinleşeceğim ve “Tamam şimdi sakince ne yapmam gerekiyorsa onu yapayım,” diyebileceğim.

Tam da böyle bir sabah… Bindim arabaya işe gelirken, kapadım camları. Açtım müziği ve etrafta pek araç olmayan bir yolda başladım bağırmaya. “Yeteeeeeeer, yeter artık be yeter!”

Bu sefer ben susturdum içimdeki bıdı bıdı teyzeyi. Oh be… Valla biraz rahatladım. Gülmeye bile başladım hatta, “Deli miyim neyim, arabada avaz avaz bağırıyorum,” diyerek kendime. Sonra ofise geldim. Aaaa masamda bir Dünyalı Dergi, geçen hafta ofise gelemediğim için, henüz görebildim. Biraz daha kafam dağılsın diye karıştırdım sayfaları. Bir de ne göreyim, dört sayfa sadece “Çığlık” konusuna ayrılmış. Hemen okudum tabii, pek keyiflendim, pek rahatladım. Kopya vermeyeceğim, alınız okuyunuz lütfen. Ha bu arada yoksa siz Dünyalı’yı çocuk dergisi mi sanıyordunuz? Vallahi değil, ben çocuklardan önce okuyorum her ay.

Neyse konumuza dönelim. Sözlükte çığlık; refleks sonucu çıkan tiz ve yüksek ses diye tarif ediliyor. Olabilir, ama bu bence biraz eksikli bir tanım. Yani refleks sonucu çığlık atmayabilir insan. Mesela benim gibi, gayet isteyerek, bir tür terapi amaçlı da atılabilir. Ya da ne bileyim en sevdiği sanatçının konserinde, çok keyifli bir sportif mücadelede ya da bir tehlike anında. Sonra hatırladım, bizim ülkemiz değil miydi, çocuklarımızın tacizden korunmaları için çığlık atmayı öğretmemiz önerilen?

İllüstrasyon: Yasemin Ezberci

Akşam eve dönünce “Gel oğlum,” dedim, çağırdım büyük çocuğumu hemen. “Çığlık at oğlum,” dedim. Çocuk “Hah, anam sıcaklardan kesin kafayı yedi,” dercesine kocaman gözlerini açarak baktı bana. “At annecim,” dedim  (ha bu arada, evet, ben çocuklarıma annecim diyorum). Çocuk korkarak “Niye ki?” dedi. Resmen üzüldüm, çocuğu nasıl korkuttuysam kızacağım diye çığlık atamıyor. “Oğlum bir deneme yapacağım, çığlık atıp atamadığını merak ediyorum,” deyince, daha önce binlerce kez içimden çıkan ve “Sessiz ol oğlum, bağırarak konuşma oğlum,” diyen bıdı bıdı teyzeyi görmüş olan zavallım, “Anne ama komşular…” deyince, “Atsana yahu!” manasına gelen bir höykürme ile hafiften bağırmış olacağım. Oğlan şaşkınlığını atamadan abisinden rolü –üstelik de büyük bir keyifle- çalan kızımdan şahane bir çığlık geldi. Hatta o kadar ki, o tiz sesten kulaklarımı koruma ihtiyacı hissettim. Çok keyiflendiğimi itiraf etmeliyim. Kız tamam. Üstüne bir de,“Kuzucum, kendini tehlikede hissettiğin her zaman, bu çığlığı at tamam mı?” diye cilaladım.

Ama oğlanda durum vahim. Kendisine dinozor lakabıyla seslenişim boşuna değil, tok bir sesle yüksek perdeden konuşur normalde. Gelin görün ki, çığlık atamıyor. Bağırıyor, hatta o kadar bağırıyor ki boyun damarları bile şişiyor ama çığlık atamıyor. “Tekrar dene, daha yüksek, daha tiz,” diye diye o kadar uğraştım ki, bir ara baktım çocuğun sesi çatallaşmaya başladı. Eyvah, dedim, çocuğun sesi kısılacak. Ama mevzu önemli, çığlık atmak gerek. O anda aklıma sevinç çığlığı attırmak geldi; belki bunu başarabilir diye düşündüm. “Oğlum üç ay sonra Star Wars’ın 7. bölümü gösterime giriyor. Özel gösterime bilet bulmaya çalışıyorum. Filmi Darth Vader ve Luke Skywalker ile birlikte izleyebiliriz,” deyince sağlam bir“Oley beeeee!” geldi. Çığlık değil, ama daha tiz perdeden bir nida diyelim. Çok tatmin olmamakla birlikte, çocuğumun ses tellerinin sağlığı açısından bahsi bu gecelik kapattım. Daha sonra tekrar deneyeceğim.

“Çığlık”, Edvard Munch, 1893 (Ulusal Galeri / Oslo, Norveç)

Öyle demeyin, tacizden korunsunlar diye değil elbette. Dedim ya,çığlık atmak sağlam bir deşarj olma yöntemi. Kim bilir kaç kez ihtiyaç hissetmişsinizdir; sizi çok zorlayan bir projeniz, bütünlemeye kalıp da veremediğiniz dersler, altından kalkamadığınız sorunlu bir ilişki veya hayatın omuzlarınıza bir bir yüklediği dertler yüzünden isyan etme aşamasına gelip, şöyle ciğerleriniz sökülürcesine, tepine tepine çığlık atmaya. Benim oğlum ilerde kız arkadaşıyla kavga edip, gidip üzüntüsünü bağıra bağıra atmasın da, içine mi atsın?

Sessiz çığlıklar var bir de, en acıklısı da onlar sanırım. Yorgun, cılız, tükenmiş bedenlerin, artık isyan etmeyi bile unutmuş yüreklerin sessiz çığlığı. Ne kadar çoklar, o analar, babalar, o çocuklar…

Hatırlayalım çığlık atmayı, hatırlatalım hatta. Çocuklarımıza özellikle öğretelim. Yırtalım hep birlikte o karanlık örtüyü, üstümüze serilen. Tek tek cılız çıkar belki sesimiz ama hep birlikte çığlık atabilsek. Belki, hı..?

Ay neşeli neşeli yazarken olmadı gene. Yine karanlığa bağladım. Ne yapayım, elimde değil. Palyaço gibi olduk, gülümseyen bir makyaj yapabilsek bile, yüreğimiz ağlıyor. Bu yazı da benim sessiz çığlığım olsun madem. Sevgiler…

Okul Başlıyor! – Ebeveynler İçin Hayatı Kolaylaştıracak Öneriler

Dünyalı Dergi blogu için 21 Ekim 2015 tarihinde yazdığım yazıdır. Yazının orijinal hali için buraya bakabilirsiniz.

Okul vakti geldi çattı. Bir koşuşturma, bir stres, bir heyecan… Hele ki, çocuğu ilkokula bu yıl başlayacak bir ebeveynseniz daha da fazla. Biz değil miydik o bütün yaz, “Ay okullar başlasa da, şu çocuğu nasıl oyalayacağım diye düşünmekten kurtulsam!” diyen? Eeee neden o zaman bu şimdiki telaş?

Aslında telaş etmekte haklısınız. Okul formaları dolaptan çıkacak, yıkanacak, ütülenecek. Bir bakacaksınız paçalar kısalmış. Hadi bakalım, yenisini almak için koşturacaksınız. Ayakkabısı, hırkası cabası.

Sonra gelsin okula alışma, öğretmeni tanıma, “Kalemi tuttu, tutamadı,” gerginliği, “Aman da bahçede koşturup terler mi?”endişesi, “Tuvaletten sonra elini yıka mutlaka!” tembihleri.

Birinci sınıfı atlatmış olanların işi bir nebze daha kolay, onlar başlarına gelecekleri gayet iyi biliyorlar. Ödevler yapılacak, projeler gelecek, çocuklara en azından ara öğün için yiyecek bir şeyler hazırlanacak; yine hırkalar, montlar okulda unutulacak, silgiler, kalemler kaybolacak…

Baktım Dünyalı Dergi Eylül sayısında çocuklar için okul hayatını panayıra çevirecek öneriler sıralamış, ben de siz ebeveynlerin hayatını panayıra çevirmese de, kolaylaştıracak birkaç öneriyi naçizane deneyimli bir okullu annesi olarak sizlerle paylaşayım dedim. Etrafımdaki okullu annelere de sordum soruşturdum, aşağıdaki önerileri listeledim. Önermesi benden, uygulaması, üstüne ilave etmesi sizden.

Gereksiz gerginliğe son

Sizin çocuğunuz ilk kez okula başlayacak olabilir. Ancak her yıl milyonlarca çocuk okula başlıyor. Sizdeki tüm gerginlik, çocuğunuza yansıyıp, onun da gerilmesine sebep oluyor. Bunu hayatın doğal akışının bir parçası olarak düşünmeye çalışın. Zaten öyle… Yavaş yavaş her şey yoluna girecektir. Sakin olun!

 Öğretmen çok önemli

Umarım şansınız vardır ve çocuğunuzun öğretmeni çocukları tüm farklılıklarıyla seven, onların farklı yönlerini önemseyip geliştirmeye çalışan, akademik başarıdan ziyade, çocukların öğrenmeyi sevmesini, bilgiye değer vermesini amaçlayan bir öğretmendir. Ama kabul edersiniz ki, öğretmenin tüm çocukları, hele ki çekingenliğin zirvesinde oldukları yaşlarda tanıması çok çabuk olmayabilir. Bu yüzden çocuğunuz ve sizle ilgili, öğretmeninizin bilmesini istediğiniz her şeyi yazın. Özel durumları, ilgi alanlarını, zayıf ve güçlü yönlerini, beklentilerinizi, hassasiyetlerinizi, sağlık durumunu ve dahasını… İnanın öğretmenler buna hayır demez, aksine çok da memnun olurlar.

Çocuğun okula uyum sağlaması için ona yeterince süre verin

Her çocuk okula aynı hızla alışamayabilir. Başlangıçta hevesle başlayan bir çocuk, ilk haftanın sonunda okula gitmemek için direnmeye başlayabilir. Bir başkası kesinlikle çok ilgisiz davranabilir. Arkadaş edinmekte zorlanabilir, korkabilir… Oğlum birinci sınıfa başladığının haftasında ona “Eee oğlum okulu sevdin mi?” diye sormuş ve aldığım “Evet anne çok eğlenceli, tam beş tane teneffüs var,” cevabıyla hayal kırıklığına uğramıştım. Oysa asıl sorun, altı sene sürekli oyun oynayan, her şeyi oyun üstüne kurulu bir çocuktan farklı bir yanıt bekleyen bendeydi.

 Sorumlulukları eğlenceli hale getirebilirsiniz

Sabah belli bir saate kalkıp, mutlaka belirli hazırlıkları yaparak, aynı saatte okulda olması, akşam da yine ödev adı verilen kimi zorunlu işleri tamamlaması ve çantasını ertesi gün hazırlaması beklenen çocukların bu tür sorumluluklar nedeniyle sıkıntı ve mutsuzluk yaşaması çok olası. Bu nedenle çocuğunuzun odasına büyük renkli kartonlara resimli sorumluluk listeleri hazırlamanız işi biraz daha eğlenceli hale getirebilir.

Biz büyükçe bir kartonu ortadan ikiye bölmüş, sabah ve akşamı ifade etmek için bir bölümün üstüne güneş, diğer bölümün üstüne de ay çizmiştik. Sonra güneşin altına kahvaltı, okul kıyafeti ve bir sarılıp, öpüşme resmi yapmış, ayın altına da akşam evde yapılacakları temsilen askıda okul kıyafetleri (evet, askıya ben asıyordum ama en azından çıkarması gerektiğini hatırlıyordu), en sevdiği birkaç oyuncağın resmi ve ödevi temsilen defter, kitap ve çantasını toplaması gerektiğini hatırlatan kendi çantasının resmini yapmıştık.

Aynı kartonun yanına, aylık bir tablo yapmış, sorumluluklarını eksiksiz yerine getirdiği günler için gülen yüz çizmiştik. Her ay önceden belirlediğimiz sayıda gülen yüz alınca, sinema, kitap, oyuncak gibi bir ödül alıyordu. Bu yöntem her sınıf düzeyinde farklı içeriklerle uygulanabilir.

Sadelik daha az kafa karıştırır

Çocuğunuzun her gün odasındaki çalışma masasında oturup, ödevlerini yapması çok önemli. Eğer çocuğunuzun kendine ait bir odası yoksa, televizyon, radyo, sohbet ortamı olmayan bir yerde, sadece ödev materyalleriyle ödevini yapmasını sağlamanız çok faydalı olur. Tüm defter ve kitaplarının durduğu, ayrıca üstünde oyun hamurları, boya kalemleri ve oyuncakları olan bir masada konsantre olması olanaksız.

Kalem, silgi deyip geçmeyin

Koyu yazan ama silinemeyecek kadar koyu yazmayan, yumuşak uçlu ve mümkünse tutmayı kolaylaştıracak şekilde üçgen biçimli kalemler, kutulu ama olabildiğince basit bir kalemtıraş, kokusuz ve küçük bir silgi (ya parçalanacak, ya da kaybolacak çünkü) kalem kutusunun olmazsa olmazları. Başka neler gerektiğini öğretmeniniz söyleyecektir. Ha bu arada bezden kalem kutuları tercih edilmeli, o kadar çok düşürüyorlar ki, hem çıkardığı gürültü ile dikkat dağıtması önlenmiş olur, hem de gerektiğinde yıkayabilirsiniz.

“İlkokul bir” en zoru

Birkaç ay içinde hiyeroglif yazısını öğrenmek zorunda olduğunuzu düşünün. Hem de çiviyle, taş tabletlere yazacaksınız. Ne hissederdiniz? Lütfen birazcık empati kurun. Onun dışında, az oyun, çok sorumluluk, çok kural, zorunlu kıyafetler, 40 dakika aynı yerde sabit oturma zorunluluğu ve bambaşka yaşam formlarından gelen çocuklarla baş edebilme/iletişim kurmaya çalışma zorlukları. Gerçekten hiç kolay değil ama geçiyor. Alışıyorlar.

Ödev denen cinnet sebebi

Ben dahil çevremdeki birçok anne (evet babalar daha az kafaya takıyor), ödevler yüzünden çocuklarıyla çatışma yaşıyorlar. Aslındaideal olan, ödevi ufak desteklerle tamamen çocuğun kendisinin yapması ve ödevin yapılıp yapılmayacağına çocuğun kendi karar vermesi. Ama öğretmen kesinlikle size dönecek, “Çocuğunuz ödevlerini yapmıyor,” diye, bilesiniz. Bu arada ödev dediğim, bir sayfa harf yazmak filan olsa da, saatlerce sürebiliyor. Zor bir konu, tek önerim sabırlı olmanız. Sadece bu başlık bile başlı başına bir yazı konusu olabilir.

Yazı yazmak eğlenceli olabilir

Her çocuğun ince motor gelişim hızı farklı olabilir. Bu nedenle özellikle birinci sınıfta yazı yazma ve okuma hızları ciddi değişkenlik gösterebilir. Sakın ha sakın, çocuğunuzu bir başka öğrenci ile veya kardeşleriyle kıyaslamayın.Onun dışında, onu keyif alacağı kimi şekillerde alıştırma yapmaya ikna edebilirsiniz.

Örneğin “İsim, Şehir” oyununu çocuğunuzun ilgi alanına uyarlayabilirsiniz. Bizdeki format, “İsim, Böcek, Çizgi Film Kahramanı” idi. Daha ileri sınıflarda, “Yazdığımı Tamamla” oyunu hem okuma, hem de yazma hızına katkı sağlayabilir. Bir kâğıda 1-2 cümle ile bir hikâyenin başını yazın; çocuğunuzun seveceği bir şeyler uydurun. Sonra kâğıdı katlayıp, sadece yazdığınız son satır açıkta kalacak şekilde çocuğunuza verin. O, gördüğü son satıra bakarak hikâyeyi 1-2 satır devam ettirsin ve aynı şekilde katlayıp size geri versin. Sayfa bitene kadar bunu sürdürün. Sonra tüm kâğıdı açıp okumasını isteyin; oldukça eğlenceli bir hikâye olacağı kesin.

Küçük kaygılar, pratik çözümler

Arada neler yiyecek? Tuvalette sabun ve tuvalet kâğıdı var mı? Kantinde satılanlar sağlıklı mı?

Yanıtlamaya sondan başlayayım, ortalama bir okul kantininde satılan yiyecekler büyük oranda sağlıksız. Ama kimi ebeveynlerin çocuklarının cebine para koyup, kantine yönlendirdiği de bir gerçek. Bu durumda en iyisi ilk veli toplantısında bir gündem açıp, öğretmenin okul kantininden alışveriş yapmayı tek bir günle ve belirli ürünlerle sınırlamasını sağlamaktır.

Ara öğünler de aslında o kadar büyük bir kriz değil. Çikolata, paketlenmiş ürünler, yağlı patlamış mısır vs. yerine, kuru veya yaş meyveler, ceviz, badem, fındık, leblebi, meyve pestilleri, ev yapımı az yağlı kekler, kurabiyeler, soğuk sandviç (salamsız, sucuksuz), ayran vb. gıdalar çocuğunuzun ara öğünde ihtiyaç duyduğu enerjiyi almasını sağlayacaktır. Her gün düzenli olarak çocuğunuzun yanına bir matara su koymayı zaten unutmazsınız değil mi? Hem sağlıklı, hem de dayanıklı olması açısından çelik olması iyi olur.

Tuvalet konusunda ise bir miktar zorlanacak olsa da, çantasına atacağınız küçük bir ıslak mendil paketi ve minik bir şişeye dolduracağınız sıvı sabun ile sıkıntıyı biraz azaltabilirsiniz.

Minik sürprizler

Açalya Heeren’in oğlu Dante için hazırladığı paketlerden biri

Ara ara çocuğunuzun kalem kutusuna, defterinin arasına veya yemek kutusuna minik notlar veya resimler bırakın. İnanılmaz mutlu oluyorlar bilesiniz. Yetenekliyseniz, öğle yemeğini içine koyabileceğiniz bir kese kâğıdına ufaklığın hoşlanabileceği resimlerden de çizebilirsiniz

Kudurmak teneffüsün vazgeçilmez eğlencesidir

Kız veya erkek fark etmez, tüm çocuklar teneffüslerde, aylardır zincire bağlı kalmışcasına koşmak ve kudurmak eğiliminde oluyor. Bu nedenle çantasının az kullanılan bir gözüne bir atlet koymanız iyi olabilir. Kreş öğretmeni olmasalar da, öğretmenler bu konuda işbirliğine istekli olabiliyorlar. Onun dışında yırtılan dizler, kirlenen tişörtler, ufak tefek yaralanmalar için yapacak pek bir şey yok. Büyüdükçe azalıyor.

Çanta, ayakkabı, mont, şapka…

Çocuğun kimi eşyalarını okulda bırakma şansı olsa bile, her gün taşıyacağı çantanın onun iskelet sistemi için yeterince ağır olacağını unutmayın. Bu nedenle olabildiğince hafif bir çanta seçin.

Süslü rugan ayakkabılar, bağcıklı mokasenler pek cici olabilir ama kesinlikle yanlış seçim. Kolay giyilip çıkartılan, altı kaymayan, koşup oynadıkça ayağını acıtmayan bir ayakkabı tercih edin.

Mont, hırka, şapka, eldiven, atkı… Kış ilerledikçe, çocukların takip etmesi gereken malzeme sayısı artıyor. Bunların her gün, ama her gün en az birini unutacağından emin olun. Kendinizi buna hazırlayın, aksini hiç görmedim. Mümkünse tüm sürekli kullanılabilir malzemeye bir yolunu bulup ismini yazın.

Sabır, sabır, sabır….

• Tüm çocukların aynı hızda ilerlemediğini, aynı yetkinliklere sahip olmadığını kabul edin. Çocuğunuzun farklılıklarına odaklanıp, onları destekleyin.
• Her şey kaybolacak, hazırlıklı olun. Her zaman evde yedek kalem, silgi, kalemtıraş, vs. bulundurun.
• Her gün bir şeyler unutulacak, okulun kayıp eşya odasının yerini öğrenin.
• Resim defterlerinden koparılan kâğıtlar, bir bütün bant rulosu kullanılarak kılıç yapılacak. Hiç kaçarınız yok. Çantaya mümkün olduğunca müsvedde kâğıt koyun.
• Daha önce hiç görmediğiniz davranışları sergileyip, hiç duymadığınız sözcükleri sarf edecekler. Çocuğunuz yalıtılmış sosyalliğinden, topluma karışıyor. Endişe etmeyin. Yolunu bulacaktır.
• Evde konuşulan, olan biten her şeyi, öğretmeninden veya bir arkadaşının annesinden duyabilirsiniz. Aman dikkat! Söylediklerinize dikkat edin.
• Akran zorbalığına, tacizlere ve kendisiyle iletişim kurmak isteyen yabancılara karşı çocuğunuzu uyarın. Korkutmayın ama eğitin. Bu konuda hazırlanmış video ve kitaplardan faydalanın.

Tadını çıkarın

Hızla büyüyorlar. Bu anları tekrar yaşayamayacaksınız. Çocuğunuzun kendini bulma, bağımsızlaşma ve kanatlanıp uçma serüveninin tadını çıkartın. Ne olursa olsun, her koşulda onun yanında olduğunuzu bildiği sürece tüm zorlukların üstesinden gelecektir.